تا به حال پیش آمده که هنگام خرید کارتخوان و استفاده از آن برای انتقال وجه، با پیغام «علت تراکنش ناموفق در کارتخوان» مواجه شده و نگران کسر شدن پول از حسابتان شوید؟ 😨 این مشکل رایج، بخش پرکاربرد از زندگی روزمره ما را که خرید و فروش الکترونیکی است، با چالش روبرو می‌کند. مطالعه این مقاله به شما کمک می‌کند تا با انواع تراکنش‌های ناموفق، دلایل اصلی بروز آن‌ها و فرآیند دقیق بازگشت وجه آشنا شوید و در صورت عدم واریز پول، بتوانید به‌سرعت و با آگاهی کامل پیگیری‌های لازم را انجام دهید.
شمارتو بذار، یک تومان تخفیف بگیر
تراکنش ناموفق چیست؟
تراکنش ناموفق به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرآیند انتقال وجه یا پرداخت به هر دلیلی به درستی کامل نشود. در این حالت، یک توافق کامل بین خریدار و فروشنده برای مبادله کالا یا خدمات در ازای پول، به درستی انجام نمی‌شود. نکته مهم در مورد تراکنش ناموفق، به‌خصوص زمانی که با کسر وجه همراه باشد، این است که مبلغ از حساب مبدأ کسر می‌شود اما به حساب مقصد واریز نمی‌گردد.
تا زمانی که تراکنش کامل نشود، امکان دریافت سرویس یا کالا توسط مشتری وجود ندارد. این مشکل ممکن است هنگام استفاده از دستگاه کارتخوان (POS)، خودپرداز (ATM) یا درگاه‌های اینترنتی رخ دهد.
انواع تراکنش ناموفق
تراکنش‌های ناموفق را می‌توان بر اساس نحوه تأثیرگذاری بر روی موجودی حساب، به سه دسته اصلی تقسیم کرد که نحوه پیگیری و اقدام لازم برای هر کدام متفاوت است:
بدون کسر وجه
در این نوع تراکنش، عملیات بانکی انجام نمی‌شود و هیچ مبلغی از حساب شما کسر نمی‌شود. این وضعیت معمولاً به دلایلی مانند قطعی موقت در درگاه پرداخت، خطای کاربری (مانند وارد کردن اطلاعات اشتباه)، یا عدم تأیید توسط بانک صادرکننده کارت رخ می‌دهد. در چنین مواردی، نیازی به نگرانی نیست و کاربر می‌تواند مجدداً اقدام به پرداخت کند.
با کسر وجه
در این حالت، مبلغ از حساب شما کسر می‌شود اما به حساب مقصد نمی‌رسد. این مشکل می‌تواند ناشی از قطع ارتباط بین بانک مبدأ و مقصد، مشکلات فنی در درگاه پرداخت اینترنتی، یا تأخیر در پردازش اطلاعات بانکی باشد. در این شرایط، بانک معمولاً پس از بررسی، مبلغ را به‌صورت خودکار ظرف چند ساعت تا حداکثر ۷۲ ساعت به حساب مبدأ بازمی‌گرداند. این حالت همان مشکلی است که برخی آن را با عبارت «پول از حسابم کم شده ولی واریز نشده» بیان می‌کنند.
مسدود شدن وجه
این حالت زمانی رخ می‌دهد که مبلغ از حساب کسر شده اما حتی پس از گذشت چند روز نیز بازنمی‌گردد. دلایل بروز این مشکل عبارت‌اند از: مسدود شدن وجه توسط بانک به دلایل امنیتی (برای جلوگیری از تقلب یا تشخیص فعالیت‌های مشکوک)، اختلال در شبکه بانکی که مانع از بازگرداندن خودکار وجه می‌شود، یا مشکلات فنی در سیستم تسویه بین‌بانکی. در این شرایط، پیگیری تراکنش ناموفق کارتخوان به‌صورت مستقیم با بانک و ارائه شماره پیگیری تراکنش ضروری است.
دلایل بروز تراکنش ناموفق در کارتخوان
علت تراکنش ناموفق در کارتخوان بسیار متنوع بوده و می‌توانند به چند دسته کلی تقسیم شوند. آگاهی از این دلایل، به کاربران کمک می‌کند تا از بروز آن‌ها پیشگیری کرده یا مشکل را سریع‌تر تشخیص دهند:
خطای کاربری
این نوع خطاها، که سهم عمده‌ای از تراکنش‌های ناموفق را تشکیل می‌دهند، به اقدامات مستقیم کاربر مربوط می‌شوند. از جمله این خطاها می‌توان به کمبود موجودی حساب (کد خطای ۵۱)، وارد کردن اطلاعات نادرست مانند اشتباه در رمز کارت (کد خطای ۵۵)، استفاده از کارت منقضی‌شده (کد خطای ۵۴)، مسدود شدن کارت به دلیل سرقت یا وارد کردن رمز اشتباه (کد خطای ۷۵)، و عدم رعایت سقف مجاز تراکنش روزانه یا مبلغ برداشت (کد خطای ۶۱) اشاره کرد.
مشکلات فنی و ارتباطی
این دلایل اغلب به زیرساخت‌ها و شبکه‌های انتقال اطلاعات مربوط می‌شوند. اختلال در اتصال اینترنت دستگاه، کندی یا قطع ارتباط در حین انجام تراکنش، بروز مشکل در ارتباط بین بانک مبدأ و مقصد، و ترافیک بالای شبکه بانکی در ساعات اوج تراکنش‌ها، همگی می‌توانند منجر به بروز خطا شوند. همچنین، در صورتی که سیستم مرکزی به موقع پاسخ ندهد (طولانی شدن زمان یا TIMEOUT)، تراکنش ناموفق خواهد بود (کد خطای ۹۱).
مشکلات دستگاه و کسب و کار
این موارد به دستگاه‌های فیزیکی مورد استفاده برای تراکنش یا شرکت ارائه‌دهنده خدمات مربوط است. نقص در دستگاه پوز یا خودپرداز، عدم به‌روزرسانی بودن نرم‌افزار یا اتصال اینترنتی ضعیف آن، از جمله مشکلات دستگاهی هستند. همچنین، اگر دستگاه کارتخوان غیر مجاز باشد یا ترمینال آن مسدود شده باشد (کد خطای ۵۷ یا ۵۸)، تراکنش انجام نخواهد شد. در نهایت، اشکال در سوئیچ شرکت ارائه کننده خدمات پرداخت نیز می‌تواند منجر به تراکنش ناموفق شود و در این شرایط تعمیر دستگاه کارتخوان ممکن است راهگشا باشد.
محدودیت‌های امنیتی و بانکی
این دلایل مربوط به قوانین و سیستم‌های محافظتی بانک‌ها هستند. سیستم‌های امنیتی قوی بانک‌ها ممکن است به‌طور خودکار تراکنش‌های مشکوک را لغو کنند تا از تقلب جلوگیری شود. علاوه بر این، اشکال در پاسخ‌دهی بانک صادرکننده کارت (مانند نامعتبر بودن صادرکننده – کد خطای ۹۲) یا مسدود بودن حساب بانکی کارت (کد خطای ۶۶) نیز از موانع اصلی به شمار می‌روند. این شرایط گاهی به عنوان «علت خطای تراکنش نامعتبر» نیز شناخته می‌شود.
خطای سیستم مرکزی
این خطاها به سامانه شاپرک و سوییچ‌های مرکزی مربوط می‌شوند که سهم بسیار کمی در کل خطاها دارند. مشکلات درونی سیستم مرکز (کد خطای ۰۶ یا ۸۵)، عدم آمادگی سیستم مرکزی برای فعالیت (کد خطای ۸۳)، و همچنین زمانی که سامانه مقصد در حال انجام عملیات پایان روز است (کد خطای ۹۰)، از جمله مواردی هستند که توسط خطای سیستم مرکزی ایجاد می‌شوند.
زمان و فرآیند بازگشت وجه
در اکثریت قریب به اتفاق موارد، اگر مبلغی به دلیل تراکنش ناموفق از حساب کسر شود، سیستم‌های بانکی و شاپرک به‌صورت خودکار و بدون نیاز به پیگیری مستقیم کاربر، فرآیند بازگرداندن وجه به حساب مبدأ را انجام می‌دهند. این فرآیند بر اساس نوع تراکنش (مانند پوز یا اینترنتی) می‌تواند دارای زمان‌بندی متفاوتی باشد، اما معمولاً طی چند ساعت تا حداکثر سه روز کاری نهایی می‌شود. اگر پس از گذشت مهلت تعیین‌شده وجه بازنگشت، لازم است پیگیری مستقیم با بانک آغاز شود. زمان بازگشت وجه عبارتند از:
- ✔ تراکنش‌های پوز و خودپرداز: چند دقیقه تا حداکثر ۷۲ ساعت
- ✔ تراکنش‌های اینترنتی: ۲۴ تا ۷۲ ساعت
- ✔ انتقال وجه اینترنتی (پایا، ساتنا): ۲۴ تا ۴۸ ساعت
روشهای پیگیری از تراکنش ناموفق چیست؟
اگر پس از گذشت ۷۲ ساعت کاری، مبلغ کسر شده به حساب شما بازنگشت و تراکنش ناموفق باقی ماند، باید به صورت فعالانه پیگیری‌ها را آغاز کنید. موفقیت در این فرآیند به داشتن اطلاعات دقیق (مانند شماره پیگیری) و اقدام به موقع بستگی دارد. در ادامه، مؤثرترین روشهای پیگیری شرح داده شده‌اند:
بررسی موجودی کارت
اولین و مهم‌ترین اقدام در مواجهه با تراکنش ناموفق با کسر وجه، بررسی مجدد و دقیق حساب بانکی است. توصیه می‌شود که نه تنها موجودی فعلی، بلکه گردش حساب را نیز چک کنید تا مطمئن شوید که مبلغ به صورت خودکار به حساب بازگردانده نشده است. گاهی اوقات، پیامک بانکی ممکن است با تأخیر ارسال شود، اما واریز مبلغ در گردش حساب ثبت شده است.
تماس با پشتیبانی بانک
در صورتی که پس از ۷۲ ساعت، وجه کسر شده بازنگشت، گام منطقی و ضروری، تماس با مرکز پشتیبانی بانک صادرکننده کارت (بانک مبدأ) است. شماره تماس پشتیبانی معمولاً پشت کارت بانکی درج شده است. هنگام تماس، باید شماره پیگیری تراکنش (شماره ۱۲ رقمی یا مرجع) را که در صورت رسید فیزیکی یا پیامک تراکنش ناموفق ثبت شده است، ارائه دهید تا کارشناسان بانک بتوانند جزئیات مغایرت را در سامانه‌های خود و شاپرک بررسی کنند. این مرحله ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین اقدام برای پیگیری از تراکنش ناموفق شاپرک از طریق بانک شماست.
تماس با شرکت پرداخت
اگر تراکنش ناموفق از طریق یک دستگاه کارتخوان (POS) یا درگاه پرداخت خاصی رخ داده است، می‌توانید با پشتیبانی شرکت پرداخت الکترونیکی ارائه‌دهنده آن دستگاه تماس بگیرید. برای مثال، اگر از دستگاه‌های خاصی مانند خرید کارتخوان آنفو ۷۵ استفاده می‌کنید، می‌توانید با شرکت پشتیبان آن تماس بگیرید. این شرکت‌ها دارای سوئیچ‌های پرداخت هستند و می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت تراکنش در سیستم خود ارائه دهند.
پیگیری از طریق سامانه‌های مرکزی
اگر مشکل از طریق بانک و شرکت پرداخت حل نشد، می‌توانید برای پیگیری دقیق‌تر از سامانه‌های نظارتی استفاده کنید:
- ✔ سامانه شاپرک: اگر مشکل از طریق بانک حل نشد، می‌توانید برای ثبت شکایت و پیگیری مغایرت‌ها به سامانه شاپرک (www.shaparak.ir) مراجعه کنید.
- ✔ سامانه امداد شتاب: برای پیگیری تراکنش ناموفق و مغایرت‌های بین‌بانکی، می‌توانید با سامانه میز امداد شتاب به آدرس emdadshetab.cbi.ir مراجعه کرده و گزارش خود را ثبت کنید.
اهمیت رسید تراکنش چیست؟
در اختیار داشتن رسید تراکنش از اهمیت بالایی برخوردار است و به شما کمک می‌کند تا پیگیری دقیق‌تری انجام دهید. رسید هر تراکنش حاوی اطلاعات مهمی مانند تاریخ، ساعت، شماره پیگیری تراکنش و اطلاعات مربوط به محل انجام تراکنش است. در صورت بروز اختلال و نیاز به پیگیری، رسید به‌عنوان مدرک معتبر قابل استفاده است.
چگونه از بروز تراکنش ناموفق پیشگیری کنیم؟
گرچه برخی عوامل مانند اختلالات سیستمی خارج از کنترل کاربر هستند، اما با رعایت نکات زیر می‌توان احتمال وقوع خطاهای کاربری و فنی را به حداقل رساند:
۱. بررسی موجودی حساب
یکی از رایج‌ترین علل تراکنش ناموفق در کارتخوان، کمبود موجودی است. پیش از انجام هر گونه تراکنش، به‌ویژه برای مبالغ بالا، حتماً از کافی بودن موجودی حساب برای پوشش دادن مبلغ مورد نظر و همچنین کارمزد احتمالی تراکنش مطمئن شوید. این کار ساده از بروز خطای کمبود موجودی که با کد ۵۱ مشخص می‌شود، جلوگیری می‌کند.
۲. اطمینان از صحت اطلاعات
بخش قابل توجهی از خطاهای تراکنش ناشی از خطای کاربری در ورود اطلاعات است. همیشه مطمئن شوید که رمز عبور، CVV2 و تاریخ انقضا (در تراکنش‌های اینترنتی) را به‌درستی وارد کرده‌اید؛ در غیر این صورت پیغام‌هایی مانند «تراکنش نامعتبر است کارتخوان» را دریافت خواهید کرد. دقت در ورود اطلاعات برای جلوگیری از مسدود شدن موقت کارت پس از چند بار تلاش ناموفق، حیاتی است.
۳. استفاده از اتصال پایدار
مشکلات ارتباطی از دلایل اصلی خطاهای فنی هستند. در پرداخت‌های آنلاین یا هنگام استفاده از دستگاه‌های کارتخوان سیار که به اینترنت سیم کارت متکی هستند، حتماً از اتصال مطمئن و پایدار استفاده کنید و از به‌کارگیری شبکه‌های ضعیف یا فیلترشکن خودداری نمایید. یک ارتباط پایدار، ریسک مواجهه با خطای “Timeout” (کد ۹۱) را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد.
۴. آگاهی از محدودیت‌ها
بانک‌ها و سیستم شاپرک محدودیت‌هایی برای سقف مجاز مبلغ (کد ۶۱) یا تعداد تراکنش‌های روزانه اعمال می‌کنند. برای پیشگیری از تراکنش ناموفق، از این سقف‌ها آگاه باشید و در چارچوب آن‌ها عمل کنید. این محدودیت‌ها عمدتاً برای افزایش امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی اعمال می‌شوند.
۵. بررسی وضعیت کارت
همیشه از معتبر بودن تاریخ انقضای کارت خود اطمینان حاصل کنید. همچنین، در صورت گم شدن یا سرقت کارت، سریعاً آن را مسدود کنید تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود. اطمینان از عدم مسدودی یا انقضای کارت، از بروز خطاهایی مانند کد ۵۴ (کارت منقضی شده) و کد ۴۱ یا ۴۳ (کارت مسدود/سرقتی) جلوگیری می‌کند.
سخن پایانی
علت تراکنش ناموفق در کارتخوان، مشکلی است که در عصر پرداخت‌های الکترونیک کاملاً رایج بوده و معمولاً پس از مدت کوتاهی به‌صورت خودکار رفع می‌شود. با این حال، با درک دلایل مختلف بروز خطاها (از خطای کاربری گرفته تا مشکلات شبکه) و آگاهی از فرآیند بازگشت خودکار وجه (معمولاً ۷۲ ساعت)، می‌توان نگرانی‌ها را به حداقل رساند. اگر پس از گذشت مهلت تعیین‌شده وجه بازنگشت، پیگیری از طریق شماره پیگیری، تماس با بانک صادرکننده کارت یا سامانه امداد شاپرک، مؤثرترین راه حل خواهد بود.
